The Cruel Machine


Terug naar Inhoudsopgave Nieuwsbrief

Je kunt wreedheid in film nauwelijks erg genoeg maken, want de kijker bevindt zich minstens een stap van het getoonde en die veiligheid laat de deur naar amusement wagenwijd open. Het is niet anders.

Het maandblad Skrien voor film en televisie bevatte afgelopen februari ‘98 een artikelenreeks over wreedheid en geweld in films en documentaires als voor proefje van het komende Film Festival Rotterdam onder de noemer The Cruel Machine. Eens temeer werd me duidelijk hoe niet alleen bij de gemiddelde recreatieve kijker maar ook in de hoofden van producenten en overige filmvakmensen gevoelens van onbehagen optreden bij het ondergaan van onvoorspelbaar afzichtelijke beelden.
In de inleiding wordt verteld dat dit soort films zijn te beschouwen als spiegel voor de kijker, als een testcase voor de verhouding tussen afschuw en fascinatie. Hoe zit het toch met onze klaarblijkelijke behoefte aan wrede beelden en waar trekken we onze grens?
In de er op volgende pagina‘s wordt een aantal van deze films besproken (op het festival waren het er zon dertig) en toegelicht door drie gastcuratoren. Boven dien verzoekt men aan enige filmmakers hun persoonlijke ondraaglijke filmbeeld te beschrij ven.
Uit de massa informatie kies ik wat mijn persoonlijk raakt. De film Funny Games van de Oostenrijkse regisseur Michael Haneke zorgde in Cannes voor veel opschudding. Theaterregisseur Theu Boermans gaat er uitvoerig op in, waarbij het hem niet zozeer om de inhoud zelf gaat - er wordt behoorlijk wat afgemoord - maar veeleer om de moralistische kant van wat hij aan het slot een meesterwerk noemt. De eindigheid van het bestaan is tegelijk de zin ervan, betoogt Boermans. Waar Verlichting en Humanisme het geloof in een God en een hemel verplaatsen naar het geloof in de mens en het leven, stond de zinloosheid in de gedaante van de dood weer in vol ornaat voor zijn neus.

Over beelden van seks en geweld vraagt Mieke Bernink zich af: Wat is er immers intiemer en privater dan lust en lijden? Ze schetst een korte impressie over John van der Keukens Amster dam Global Village en ontdekt dat het verstilde beeld van een vermoord Tsjetseens kind in de armen van de moeder de dood zichtbaar maakt en daarmee indringender wordt dan de afbeelding van kapotgeschoten lichamen.
De Canadees Donigan Cumming toont in drie korte video‘s op onbarmhartig confronterende wijze zijn bizarre verhalen over eenzaamheid en ziekte, tot stand gekomen doordat Cumming de geïnterviewden uit hun tent lokt. Tegelijk laat hij in zijn film After Brendade hoofdpersoon vragen: Show the human tragedy, but also show the love.

Tot slot nog enkele citaten uit de rest van de omvangrijke artikelenverzameling. Tot mijn op luchting portretteert Stephen Dwoskin mijn allesbehalve vriend Arnold Schwarzenegger als zijnde een verschrompeld, versleten, grotesk en buitenmodel monster van ondankbaarheden.
In het artikel Het schouwspel van de dood wordt geconstateerd: Recht op informatie heet de leugen die voortgekomen is uit de wil alles tot pornografie te maken.
Alain Resnais‘ film over de Duitse concentratiekampen (Nuit et Brouillars) maakt op Mart Dominicus een indruk van: Afschuwelijke maar wellicht noodzakelijke beelden. Ik ben ze nooit vergeten. En door de opbouw en de dosering van die beelden is Nuit et Brouillars eerder een weldadige dan een gewelddadige film.

Chris Buur betoogt tenslotte in zijn stuk Tegen de grens: Of het nu om documentaire of fictie gaat, de grens van het draaglijke kan oneindig worden verlegd. En welke morele bedoelingen een filmmaker ook heeft, wreedheid in film is ook altijd entertainment. Veilige angst is immers een lekker gevoel.

Is dat zo? Ten dele moet ik het misschien bevestigen. Boeiend wordt het zeer zeker om de psychologische en sociologische ach tergrond van horror eens belicht te zien. Angst, geweld, ziekte en dood zijn regelmatig onze met gezellen. We kunnen trachten deze pijnlijke aanslagen op een levensbalans te ontlopen, ze behoren echter evenals blijdschap en schoonheidsbeleving tot de kern van het bestaan. Tegen de tijd dat de uitdaging onhanteerbaar wordt, zullen de kuns tenaars als moderne goden ons de helpende hand moeten bieden, dat deden ze al eeuwenlang. Niemand die beter beseft wat gezondheid betekent dan een ernstig zieke. Wellicht veroorzaken de morbide beelden van onze twintigste filmeeuw binnenkort een hunkering naar cinema met een positieve humanitaire functie. Laat ons deze tekenen leren verstaan, de tijd is er rijp voor.

Miep Schreijers

Terug naar Inhoudsopgave Nieuwsbrief


Last Updated 11 december 1998 by Chris Geerse