Feiten over Kijkwijzer

Kijkwijzer: waarschuwing of aanbeveling?
Kijkwijzer is een advies aan ouders en opvoeders. Het waarschuwt of een bioscoopfilm, video/dvd-productie of televisieprogramma schadelijk kan zijn voor kinderen en jongeren tot een bepaalde leeftijd. Bovendien laat Kijkwijzer met pictogrammen zien wat de belangrijkste redenen voor die waarschuwing zijn: geweld, angst, seks, grof taalgebruik, alcohol- en drugsmisbruik of discriminatie. Kijkwijzer geeft geen aanbevelingen in de zin van geschiktheid, kwaliteit of goede smaak. Dat is ook niet de opdracht die het NICAM van de overheid heeft gekregen.

Wat is er veranderd sinds Kijkwijzer?
Dankzij de invoering van Kijkwijzer in 2001 worden naast bioscoopfilms en video/dvd-producties nu ook televisieprogramma's geclassificeerd. Voor televisie gebeurde dat voordien helemaal niet. Sinds Kijkwijzer zijn de classificaties uniform: een product krijgt in alle media dezelfde classificatie. Inmiddels zijn in nog geen drie jaar tijd 12.000 producties voorzien van een Kijkwijzer classificatie, gemiddeld worden tegenwoordig 150 producties per week geclassificeerd.

Welke benefits heeft Kijkwijzer nog meer opgeleverd?

• 90% van de ouders is bekend met Kijkwijzer en driekwart gebruikt het regelmatig tot vaak.
  
• Sinds de introductie van Kijkwijzer staat 40% van de ouders vaker stil bij de mogelijke negatieve effecten van televisieprogramma's, films, video/dvd's en games op hun kinderen dan voorheen.
  
• In tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen, maken lager opgeleide ouders vaak gebruik van Kijkwijzer, zelfs vaker dan academisch opgeleide ouders.
  
• Invoering van Kijkwijzer heeft geleid tot een aanmerkelijk scherpere handhaving van de 16-jaar grens in bioscopen.
  

Bestrijkt het NICAM de hele markt?
Het NICAM bestrijkt nagenoeg de gehele markt wat betreft bioscoopfilms en televisieprogramma's. Ook de in het buitenland gevestigde Nederlandse commerciële zenders hebben zich aan de regels van het NICAM verbonden. Een klein deel van de video/dvd-markt, ongeveer 15% van de totale marktomzet, onttrekt zich echter aan de zelfregulering. Deels omdat een klein aantal distributeurs niet bij het NICAM of de branche-organisatie is aangesloten en deels vanwege parallelimport uit het buitenland. Het NICAM heeft geen instrumenten om aansluiting af te dwingen of hierop controle uit te oefenen en heeft de overheid al eerder op dit probleem gewezen en om steun gevraagd.
De classificatie van games is sinds 2003 in Europees verband geregeld. Dat gebeurt ook in de vorm van zelfregulering met Kijkwijzer als voorbeeld. Het NICAM is uitvoerder van dit systeem dat de naam PEGI heeft gekregen. Hoewel internet formeel niet tot het werkterrein behoort, is het NICAM betrokken bij een internationaal initiatief dat tot doel heeft internetinhoud te classificeren, eveneens gebaseerd op zelfregulering.

Hoe werkt classificeren met Kijkwijzer in de praktijk?
Het classificeren van audiovisuele producties gebeurt door de aanbieders zelf. Zij hebben daarvoor door het NICAM opgeleide codeurs in dienst; in totaal zijn er meer dan 100 codeurs actief. Deze codeurs geven niet zelf een leeftijdsindicatie bij de producties. Zij zijn aangesloten op het computersysteem van het NICAM en moeten antwoorden geven op een uitgebreide vragenlijst over de inhoud van een productie. Het NICAM systeem bepaalt op basis van die antwoorden de uiteindelijke classificatie, die in de database wordt opgenomen. Als deze productie later door een ander medium wordt aangeboden, moet dit classificatieresultaat worden overgenomen.

Waar zijn de criteria voor de classificaties op gebaseerd?
Het Kijkwijzer systeem is gebaseerd op wetenschappelijke kennis over mogelijke schadelijkheid van bepaalde inhouden en beelden voor kinderen. Daardoor zijn de classificaties meer objectief en toetsbaar. Het systeem is flexibel en ontwikkelt zich voortdurend, inspelend op nieuwe wetenschappelijke inzichten, ontwikkelingen in het media-aanbod en veranderingen in de samenleving. De wetenschappers die hieraan werken zijn specialisten op het gebied van jeugd en media.
Houdt het NICAM rekening met de mening van ouders?
Kijkwijzer is feitelijk ontstaan doordat driekwart van de ouders aangaven dat zij aan zo'n waarschuwingssysteem behoefte hadden. Vanaf het begin zijn de meningen en wensen van ouders richtinggevend geweest voor de invulling en ontwikkeling van het systeem. De ouders zijn voortdurend via consumentenonderzoeken gepeild. Het was de wens van ouders om geïnformeerd te worden over de inhoud van mediaproducten, vooral wat betreft geweld, angstwekkende scènes, seks, discriminatie, drugsgebruik, en grof taalgebruik, omdat zij zich daarover het meeste zorgen maakten.
De ouders wensten naast informatie over de inhoud van mediaproducten ook leeftijdsindicaties. Kijkwijzer voorziet daardoor, als een van de weinige classificatiesystemen in de wereld, in beide behoeften. Het NICAM blijft ouders raadplegen via de Adviesraad van het NICAM waarin ouders zijn vertegenwoordigd, en door middel van onderzoek en monitorgroepen met ouders.

Is Kijkwijzer minder streng dan het buitenland?
Internationale vergelijkingen van onafhankelijke buitenlandse instellingen, zoals de Europese Commissie en het Duitse classificatie instituut FSF, laten zien dat Nederland internationaal zeker niet uit de pas loopt. Integendeel, de Nederlandse classificaties zijn iets strenger dan het gemiddelde in Europa, vooral wat betreft geweld. De tolerantie in Nederland met betrekking tot seks ligt ongeveer op het gemiddelde in Europa. Het strengst in Europa zijn Ierland, Engeland en Oostenrijk. De laagste leeftijdsclassificaties worden gegeven in Frankrijk, Italië, België en Luxemburg.

Hoe kan het dat leeftijden op sommige video's en dvd's afwijken van Kijkwijzer?
In videotheken en winkels worden nog video's en dvd's aangeboden die zijn geproduceerd en uitgebracht vóór 2002, toen Kijkwijzer in de videobranche werd ingevoerd. Deze zijn voorzien van de oude, meestal lagere, leeftijdsclassificatie van de Filmkeuring of van de videobranche. Destijds kon niet geëist worden dat men met de invoering van Kijkwijzer de bestaande voorraden zou vernietigen. Er is toen afgesproken dat men bij heruitgave de nieuwe Kijkwijzer classificaties zou toepassen.
De consument kan ook afwijkende buitenlandse classificaties tegenkomen vanwege de parallelimport.
Het NICAM heeft voor de aanpak van dit probleem al eerder de hulp ingeroepen van de overheid.

Wie controleert het NICAM en Kijkwijzer?
In de eerste plaats controleren de consumenten zelf de correcte uitvoering van Kijkwijzer. Als zij het niet eens zijn met een classificatie of als zij andere klachten hebben over de uitvoering, zoals uitzendtijdstippen, kunnen zij terecht bij een Klachtencommissie met onafhankelijke juristen. Dankzij onze voorlichting weet het publiek het NICAM daarvoor moeiteloos te vinden: in 2003 zijn 453 klachten ingediend. Daarvan werden 55 klachten in behandeling genomen en in 42 gevallen kregen de klagers gelijk. In de bijna drie jaar dat Kijkwijzer bestaat, heeft de Klachtencommissie 70 keer een onjuiste classificatie geconstateerd; dat is 0,6% van het totaal aantal classificaties.

Bemoeit de overheid zich helemaal niet met het NICAM?
Naast wettelijke kaders – Mediawet, WvS – waaraan het NICAM onderschikt is, houdt de overheid op verschillende manieren toezicht op het NICAM. Het NICAM-bestuur wordt voorgezeten door een onafhankelijk voorzitter. Daarnaast heeft bureau Intomart in opdracht van de betrokken ministeries in de afgelopen drie jaar het functioneren van het NICAM op talrijke aspecten doorgelicht. Ook het Commissariaat van de Media heeft het NICAM geëvalueerd. Beiden concludeerden in hun rapportage dat de zelfregulering en Kijkwijzer, hoewel nog voor enkele verbeteringen vatbaar, goed functioneren. Een conclusie die afgelopen november door het kabinet is overgenomen. Bovendien beveelt de Europese Commissie het NICAM-model aan als voorbeeld voor de andere lidstaten.
Het NICAM is er zich echter van bewust dat het onderwerp maatschappelijk gevoelig ligt en dat zelfregulering kwetsbaar is voor kritiek. Daarom heeft het NICAM er zelf al in september bij de betrokken ministeries op aangedrongen om ook in de toekomst de uitvoering van Kijkwijzer nauwgezet te blijven controleren. Het NICAM heeft voorgesteld deze taak neer te leggen bij het Commissariaat voor de Media en hoopt dat deze wens door de Tweede Kamer wordt ondersteund.

Kan het NICAM vooraf ingrijpen?
Het NICAM heeft juridisch geen instrumenten en mogelijkheden om vooraf in te grijpen bij aanbieders, mocht dat nodig zijn. Het zou dan in conflict komen met artikel 7 van de Grondwet dat geen voorafgaand ingrijpen toestaat.

Overgenomen van de website van het Nicam, februari 2004