Evaluatie NICAM

Na twee jaar NICAM gaven het Commissariaat voor de Media en onderzoeksbureau Intomart een oordeel over het functioneren van dit instituut. Het Commissariaat concentreerde zich op het medium televisie.

De primaire opdracht voor de evaluatie van het NICAM lag bij bureau Intomart dat in oktober 2002 het eindrapport 'Onderzoek zelfregulering audiovisuele producten' uitbracht. Het Intomart-rapport behandelt de reacties van het brede publiek op de Kijkwijzer (het classificatiesysteem van. het NICAM), de mate van participatie in de audiovisuele branches, de kwaliteit van het classificatiesysteem, de naleving van de afspraken omtrent de aan de classificatie verbonden consequenties voor verhuur, verkoop, vertoning of uitzending en het functioneren van de klachtencommissie.

Het oordeel van Intomart is overwegend positief. Ouders en kinderen zijn redelijk tot goed bekend met Kijkwijzer en steeds meer ouders vinden Kijkwijzer een waardevolle aanvullende informatiebron. De audiovisuele branches zijn serieus bezig met classificatie, al zijn, met name voor de videobranche, nog verbeteringen wenselijk. De kwaliteit van de classificaties is goed, maar op sommige punten onvoldoende uitgekristalliseerd om in alle gevallen een eenduidig resultaat te garanderen, aldus Intomart. De onderzoekers constateren dat er veel klachten worden ingediend die allemaal serieus worden afgehandeld. Wel laat de duur van de afhandeling te wensen over in die gevallen dat deklachten ter zitting van de klachtencommissie worden behandeld. Klagers beschouwen deze procedure als te formeel.

Bestaansrecht

Volgens het Commissariaat, dat in december met zijn evaluatie kwam, is in twee jaar tijd veel bereikt en heeft het NICAM zijn bestaansrecht bewezen. Er is duidelijk sprake van vooruitgang ten opzichte van de vroegere situatie. Werd in het verleden alleen bij door de Nederlandse filmkeuring gekeurde films rekening gehouden met het uitzendtijdstip, nu worden alle programmaonderdelen geclassificeerd en afhankelijk van de classificatie na 20:00 of 22:00 uur uitgezonden. Het Commissariaat heeft geconstateerd dat omroepinstellingen hebben ingegrepen in hun programmering. Een programma als 'Jerry Springer' wordt bijvoorbeeld niet langer in de vooravond uitgezonden. Er is nu eenduidigheid over de leeftijdsclassificatie van diverse programmasoorten en is er toezicht op de eigen verantwoordelijkheid van de omroep. Gelet op de resultaten van het NICAM tot nu toe, en gelet op de interesse vanuit Europa, moet het zelfreguleringsysteem naar het oordeel van het Commissariaat zeker worden voortgezet.

Extra sanctiemogelijkheid

Naar aanleiding van de film 'Saving private Ryan' die door de omroep bewust op een te vroeg tijdstip werd uitgezonden, pleit het Commissariaat ervoor het NICAM de mogelijkheid te geven een omroep het lidmaatschap te ontzeggen. Als een omroep stelselmatig de uitzendtijdstippen negeert en de boetes voor lief neemt, zou het lidmaatschap kunnen worden opgezegd, met het gevolg dat die omroep geen schadelijke programma's meer mag uitzenden en onder het rechtstreekse toezicht van het Commissariaat komt. Het Commissariaat heeft in het uiterste geval de mogelijkheid een toestemming of zendtijd in te trekken. Overigens is niet geconstateerd dat omroepinstellingen stelselmatig de uitzendtijdstippen negeren.

Zelfstandig monitoren

Het Commissariaat is er geen voorstander van het NICAM de mogelijkheid te geven voorafgaand in te grijpen. Een omroepinstelling is immers op grond van artikel 48 van de Mediawet zelf verantwoordelijk voor hetgeen in haar zendtijd wordt uitgezonden. Daarbij is in artikel 7 van de Grondwet opgenomen dat er geen voorafgaand toezicht is op de inhoud van een radio- of televisie-uitzending. Wel geeft het Commissariaat het NICAM de aanbeveling (steekproefsgewijs) zelfstandig te monitoren, zodat niet op klachten hoeft te worden gewacht alvorens het NICAM een oordeel kan geven over classificaties.

Evenals Intomart constateert het Commissariaat dat de bij het NICAM ingediende klachten op een zorgvuldige manier worden afgehandeld maar dat de procedure geruime tijd in beslag neemt als de klacht formeel aan de klachtencommissie wordt voorgelegd. Het Commissariaat heeft begrepen dat het NICAM inmiddels werkt aan een versnelling van deze formele procedure.

Pictogrammen

Het Commissariaat acht het wenselijk dat de kijker niet alleen voorafgaand aan het programma maar ook tijdens het programma wordt geïnformeerd over het keuringsresultaat. Volstaan zou kunnen worden met het regelmatig tonen van de leeftijdsclassificatie van het programma. Ten aanzien van het vermelden van de pictogrammen in de programmagidsen heeft het Commissariaat helaas moeten constateren dat dit nog niet altijd op de afgesproken wijze gebeurt. Het Commissariaat dringt er in zijn evaluatie op aan dat het NICAM dit alsnog bevordert.

Actief toezicht

De grote landelijke commerciële en publieke omroepinstellingen zijn vanaf de start van het NICAM via de Vestra en de NOS aangesloten bij het NICAM. Ook de regionale en lokale publieke omroepinstellingen zijn via ROOS en OLON aangesloten. Vier categorieën omroepinstellingen hebben zich tot op heden (nog) niet bij het NICAM aangesloten.
Het betreft de omroepinstellingen die toestemming hebben voor bijzondere omroep (bijvoorbeeld Canal+), algemene omroepinstellingen die kenmerken vertonen van bijzondere omroep (bijvoorbeeld programma's van UPC of Casema), omroepinstellingen die zich vooral op het buitenland richten en kleine niet-landelijke commerciële omroepinstellingen. Op de eerste drie categorieën omroepinstellingen zal het Commissariaat vanaf 1 april 2003 actief toezicht uitoefenen ten aanzien van het uitzenden van programmaonderdelen die schade kunnen toebrengen aan minderjarigen. Wat betreft de kleine niet-landelijke commerciële omroepinstellingen is met het NICAM afgesproken dat het Commissariaat in de loop van 2003 steekproefsgewijs zal beoordelen of zij programmaonderdelen uitzenden die schade kunnen toebrengen. Het NICAM is overigens bezig ook bij deze instellingen aansluiting te bevorderen.

Uit: Co-Media, februari 2003