Behind Enemy Lines

Uitgezonden vrijdag 21 januari 2005, 20.30-22.35 uur.

Doelstelling
De werkgroep tv geweld is bezorgd over de aard en overmaat van geweld op de tv.
Om ook van concrete voorbeelden te kunnen uitgaan is besloten tot een kring van kritische kijkers, een groep mensen, verspreid in het land, die van tijd tot tijd naar een bepaald programma kijken, om het vervolgens gestructureerd te becommentariëreren.

Werkwijze
Deelnemers sturen na de uitzending een tweetal lijsten in.
Lijst A bevat hun antwoorden op de vragen 1.1.1 tm. 2.7.1 zoals volgens Kijkwijzer gesteld in het Nicam coderingsformulier versie1.2 van augustus 2003. Kijkwijzer classificeert programma?s met het oog op mogelijke schadelijkheid voor kinderen en jeugdigen.
Lijst B bevat hun antwoorden op vragen die de werkgroep zelf heeft geformuleerd; vragen ingegeven door zorg over de invloed van tv geweld op de samenleving. De ernst hiervan in de huidige maatschappij, die steeds meer verhard en waarin mensen en groeperingen steeds sterker tegenover elkaar komen te staan en waarin geweld en dreigen ermee niet van de lucht is, zal duidelijk zijn.

Inhoud programma
Aan boord van een Amerikaans vliegdekschip houdt men zich bezig met de controle op een bestand in de Joegoslavische burgeroorlog. Een van de gevechtsvliegers betreurt dat hij daarbij naar zijn idee is gedegradeerd tot politieagent. Op een controlemissie raken hij en zijn medepiloot over een bestandslijn.Ze zien daarbij misstanden, fotograferen dat en worden neergeschoten. Achter de bestandslijn wordt de gewonde medepiloot (knieletsel) door een vijandelijke eenheid gedood, terwijl de hoofdpersoon zich op spectaculaire wijze steeds weer aan zijn vervolgers weet te onttrekken. Allerlei gruwelijkheden, zoals executies, masssagraven, doden in mijnenvelden etc. worden, zij het niet gedetailleerd, in beeld gebracht. Tegen het bevel van de opperleiding, die het bestand niet in gevaar wil brengen, zet de dienstdoende admiraal toch een reddingsactie op touw om onze hoofdpersoon met een helicopter op te pikken, ook al kost hem dat zijn baan.

Evaluatie antwoorden lijst A
Ingeleverd 9 lijsten

Fictie/nonfictie
4x is aangegeven fictie/geen tekenfilm
3x is aangegeven nonfictie/reality tv
Kennelijk speelde de mededeling dat het verhaal op een ware gebeurtenis berustte de verschillende beoordeling in de hand.

Typen fysiek geweld
Lijf aan lijf geweld, geweld met vuur-slag-of steekwapens en oorlogsgeweld werd door 9 deelnemers geconstateerd.
Fysieke marteling en geweld van de goeden tegen de slechten werd door 8 deelnemers aangekruist.

Uitvoerbaarheid
Allen constateerden geweldsacties die door mensen uitvoerbaar zijn.

Indringendheid
Acht deelnemers constateerden indringendheid van de productie door zowel hardheid van de gevechtshandelingen van de dader, het effect op het slachtoffer en het gedetailleerd in beeld brengen. Een deelnemer vond dit niet.

Classificatie volgens de Kijkwijzermethodiek
De sleutel, toegepast op de bevindingen van de deelnemers afzonderlijk leverde op:
1x 6 jaar, 4x 12 jaar en 4x 16 jaar
Het oordeel van de kring is derhalve niet eensluidend. De conclusie is gerechtvaardigd dat de door Yorin aangeven 12 jaar een gewetensvolle toepassing is.

Evaluatie antwoorden lijst B
Ingeleverd 9 lijsten
Classificatie naar eigen oordeel
Op de vraag hoe zou u gevoelsmatig, los van kijkwijzer, classificeren?
Een deelnemer 12 jaar, 6 deelnemers 16 jaar en een deelnemer 18 jaar

Kwaliteit
Voor het merendeel (8x) is het programma gekenschetst als niet cultureel, 1 maal als semicultureel. Een vijftal deelnemers kwalificeerden het als pulp uit de amusementsindustrie.

Dreigen met geweld
Volgens 8 deelnemers vond dit inderdaad plaats, 4 maal is daarbij aangeven verbaal, 4 maal met blote handen en 8 maal met wapens.

Oplossen door geweld
Algemeen is geconstateerd dat in de film het hoofdprobleem door geweld is opgelost, dat de hoofdpersoon zich hierdoor uit moeilijke situaties wist te redden.
Een vijftal kritische kijkers merkte op dat beelden van verwondingen achterwege bleven terwijl die bij de getoonde gevechtshandelingen toch zeker aanwezig moesten zijn.
De overheersende kijk op geweld die uit de productie spreekt is dat het zonder meer goed wordt gevonden. Een zestal kijkers oordeelde dat in de productie het geweld wel is betreurd maar onontkoombaar wordt geacht.

Oordeel in eigen woorden van de kritische kijkers
Dit was uit het oogpunt van de geweldsproblematiek gezien over het geheel genomen negatief.
Het meest positieve was : Een spannende film; geen ontoelaatbaar tv geweld omdat het journaal ook oorlogsgeweld toont; een goed gemaakte film naar een ware gebeurtenis.
Het negatieve kwam tot uiting in de reacties rond de volgende trefwoorden :
Slechte amusementsproductie met onnodig geweld om het spannend te maken.
Absurd gewelddadig,onmogelijke voorstelling van zaken; spannend jongensboekverhaal vol onvervalste valse oorlogsromantiek; 12 jarigen zullen zich graag met de sympathieke hoofdpersoon identificeren; vanwege de onwaarschijnlijke afloop en de steeds opdringeriger wordende heroische muziek, vooral tijdens de gevechtsscenes werd duidelijk dat het Amerikaanse leger werd opgehemeld; sterk gewelddadige ideologie, VS zijn nog veel te terughoudend bij het gebruiken van geweld bij het optreden als (goede) politieagent tegen schurkenstaten; verheerlijking van het leger, Amerikanen zijn helden, Yoegoslaven onbetrouwbaar.

Naschrift
Het verschil in oordeelsvorming via lijst A (methode Kijkwijzer) en lijst B is groot.
Het verschillende oordeel is hierin gelegen dat Kijkwijzer geënt is op het begrip schadelijkheid voor jeugdigen en niet op geschiktheid voor hen en zeker niet op geschikheid ten aanzien van het geweldsvraagstuk in de samenleving. Overigens dient op gemerkt dat Yorin ook volgens de bevindingen van dit verslag een juiste classificatie volgens Kijkwijzer heeft gepubliceerd.
Opgevallen is dat de classificatiemethode van Kijkwijzer wel het element van dreigen met geweld kent bij talkshows maar niet bij de andere producten. Wij ervaren dat als een gemis.
Ook is opgevallen dat elementen als marteling en geweld van de goeden tegen de slechten bij Kijkwijzer niet specifiek in de sleutel tot uiting komen. Wellicht is indertijd overwogen dat marteling is verdisconteerd in het criterium indringendheid, maar waar in de bekeken productie de gewonde piloot voor hij werd doodgeschoten eerst nog tegen zijn been geschopt werd, kreeg de productie toch geen hogere classificatie dan 12 jaar omdat geen ernstige verwondingen als afgerukte ledematen in beeld zijn gebracht.

Koos de Beus
Trudie Rigter