Vier programma's nader bekeken

logo

Nieuwsbrief
TV-geweld
2005 nr. 2



Toen in 1986 de werkgroep TV-geweld werd opgericht gebeurde dit uit bezorgdheid over de invloed van TV-geweld op kind en maatschappij. De initiatiefnemers waren mensen die zich bezighielden met vredesopvoeding en die de invloed van geweld op de buis als een ongewenste tegenkracht ervoeren. Algemeen, maar ook in de universitaire wereld werd het toen twijfelachtig gevonden of TV-geweld wel een schadelijke werking kon hebben. Het leek voldoende kinderen weerbaar te maken tegen hetgeen ze bij televisiekijken over zich heen krijgen. Inmiddels is het inzicht algemeen dat TV-geweld schadelijk kan zijn voor kinderen en jeugdigen, dat het agressiviteit kan vergroten, afstompend kan werken en sociaal besef kan doen afnemen.

In Nederland heeft het geleid tot de oprichting van het Nicam (Nederlands Instituut voor Classificatie van Audio-visuele Media) met het doel de branche door middel van de Kijkwijzer een middel in handen te geven voor productinformatie aan ouders en opvoeders. Door de Werkgroep TV-geweld wordt dit toegejuicht. De vraag is echter of het voldoende is. In het licht van het in omvang en intensiteit toegenomen geweld in de samenleving is er meer dan gerede twijfel. Met de instelling van de Kring van Kritische Kijkers is beoogd hierover aan de hand van concrete voorbeelden in dialoog te kunnen gaan.

De Kring van Kritische Kijkers bestaat uit een groep mensen, verspreid in het land, die afzonderlijk van elkaar naar eenzelfde programma kijken, om het vervolgens gestructureerd te beoordelen op het geweldsaspect ervan. Het gestructureerde houdt in dat elke deelnemer zijn of haar oordeel geeft door antwoorden aan te kruisen op voorgedrukte vragen. Door vervolgens de lijsten te sturen naar het centrale adres in Hilversum kan daar door Trudie Rigter en ondergetekende d.m.v. turven en bewerken uit opgemaakt worden hoe de groep zelf over het geweldsaspect van een programma denkt. Maar ook tot welke leeftijdsaanduidingen ze komt als dezelfde methode wordt gevolgd die de TV-producenten daarvoor moeten gebruiken (de methode van de Kijkwijzer).

De beoordeelde programma’s
We bekeken achtereenvolgens:
  • Een tekenfilm/animatie, uitgezonden door Fox Kids (thans Jetix) voor 6 jaar en ouder + pictogram ‘geweld’.
  • Een oorlogsfilm, uitgezonden door Yorin voor 12 jaar en ouder + pictogrammen ‘geweld’ en ‘angst’.
  • Een komische film, uitgezonden door SBS6, voor 6 jaar en ouder + pictogram ‘geweld’.
  • Een politiefilm, uitgezonden door RTL5, voor 6 jaar en ouder + pictogrammen voor ‘geweld’ en ‘angst’.
Het beoordelingsresultaat
De tekenfilm/animatie ‘Teenage Mutant Ninja Turtles’ bleek een programma te zijn waarin zwaarbewapende rechtop lopende schildpadden op weg gaan in een fantasiewereld om het kwaad te bestrijden. Beoordeling volgens de methode Kijkwijzer leverde dezelfde leeftijdsaanduiding op als door Fox Kids is gegeven. Tekenfilms krijgen daarbij n.l. nooit hoger dan ‘6 jaar’. Opmerkelijk is dat wanneer de film als een andersoortig fictie/dramaproduct zou zijn beschouwd, de door de Kringleden gegeven antwoorden geleid zouden hebben tot het label ‘12 jaar’. Classificatie volgens eigen oordeel week ook sterk af van die volgens de Kijkwijzer. Het merendeel vond dat de film beter niet vertoond kan worden. Algemeen werd dreigen met geweld aangekruist en tevens dat de film de visie uitstraalt dat problemen oplossen met geweld wordt goedgekeurd.

De oorlogsfilm ‘Behind Enemy Lines’ leidde in de Kring, methode Kijkwijzer volgend, tot uiteenlopende leeftijdsclassificaties, gemiddeld iets boven ‘12 jaar’, conform de opgave door Yorin. Gevoelsmatig zou het merendeel echter hebben gekozen voor ‘16 jaar’. Volgens het merendeel gold ook hier dat hij beter niet vertoond had kunnen worden. Naast geweld is ook dreigen ermee geconstateerd. De overheersende kijk in deze film is dat probleemoplossen d.m.v. geweld wordt goedgekeurd, zij het somtijds betreurd maar onontkoombaar geacht.

De komedie ‘Liar Liar’ bleek geen programma waartegen de Werkgroep TV-geweld te hoop loopt. De enkele corrigerende tik van een vrouw jegens de hoofdpersoon die zich mallotig gedroeg maakte van het geheel geen geweldsfilm.

‘Cobra 11’ een film uit een Duitse politieserie ontmoette bij de Kring van Kritische Kijkers daarentegen veel kritiek. RTL5 had het gecodeerd op ‘6 jaar’. Bij de intro direct al veel revolvers, gemaskerde mannen en een liquidatie. Verderop in het verhaal een opgeblazen fel brandende auto met daarin een pas ingestapte zwangere vrouw. Vervolgens nog een achtervolging met een agent op de motorkap, die daar na een botsing vanaf vloog. Bovendien nog een injectienaaldmoord. En dan toch ‘6 jaar’? Bij de Kijkwijzer worden bij de codering 4 criteria gebruikt, n.l.: geweld, uitvoerbaarheid, indringendheid en beelden van ernstige verwondingen door zichtbare geweldsacties. Kennelijk was voor RTL5 de film niet indringend en waren er ook geen ernstige verwondingen te zien. Onze kijkers vonden hem daarentegen wel indringend. Dit leverde al de codering ‘12 jaar’ op. Eén kijker had ook ‘ernstige verwondingen’ aangekruist, hetwelk bij hem de codering ‘16 jaar’ opleverde. Gevoelsmatig werd algemeen ‘16 jaar’ geoordeeld.

Stof voor discussie
Drie van de vier programma’s bleken naar ons oordeel conform Kijkwijzer gecodeerd. Bij de vierde bleek dit niet het geval.

Is dit een uitzondering of regel bij dergelijke politieseries?

Met alle respect voor het werk en de inzet van het Nicam wordt met alleen productinformatie aan ouders en andere opvoeders de jeugd maar gedeeltelijk beschermd. Kinderen in problematische situaties worden er niet mee bereikt. Daarnaast is een beleid gericht op beperking van de hoeveelheid geweld op de televisie noodzakelijk. Dit is ook van belang voor de samenleving als geheel. Het werkt mee aan een klimaat waarin geweld minder goed gedijt.

Tot slot nog een paar kanttekeningen bij de Kijkwijzer.
  • Is het juist om tekenfilms/animaties nooit van een hoger label dan ‘6 jaar’ te voorzien? Met moderne technieken worden ze wel heel suggestief.
  • Dient dreigen met geweld niet in één adem met geweld te worden genoemd als criterium bij de codering van fictieve programma’s?
  • Een belangrijk criterium bij de codering is die van ‘ernstige verwondingen’. Die moeten dan wel te zien zijn. Gaat dit niet voorbij aan beelden van het opblazen van voertuigen waarin mensen? Een nog niet afgestompte kijker heeft maar weinig fantasie nodig om ‘te zien’ wat daar gebeurt.

Koos de Beus

Klik hier voor een reactie van het NICAM.